نگهداری هنگدرام
زنگ زدگی، اولین خطر برای هنگدرام
به طور کلی هنگدرام ساز به نسبت گران بهایی محسوب می‌شود و زنگ زدگی هنگدرام، تانگدرام، تانگپن و کلا سازهایی که از فلز درست شده‌اند، اتفاقی‌ست که میتواند شیرینی داشتن این ساز را تلخ کند. همانطور که می‌دانید، هنگدرام‌ها از فولاد خام، فولاد نیتراید یا استیل ساخته می‌شوند. زنگ زدگی ترکیب اکسیژن با آهن است که منجر به تغییر ظاهر و حالت فلز می‌شود. این ترکیب با وجود رطوبت سرعت بسیار بیشتری می‌گیرد و به مرور، فلز را از بین می‌برد. متاسفانه خیلی از هنرجویان و نوازندگان نگهداری از ساز و خطر زنگ زدگی را جدی نمی‌گیرند و به دلیل عدم آشنایی با نحوه نگهداری ساز هنگدرام، با این مشکل مواجه می‌شوند.
از نظر موقعیت جغرافیایی، ایران کشوری خشک است ولی در شمال و جنوب کشور، نزدیک دریا، هوا مرطوب است و امکان زنگ زدگی ساز بسیار زیاد است. یکی از اصلی‌ترین موارد، جهت جلوگیری از زنگ زدگی، انتخاب مناسب نوع جنس و متریال هنگدرام است که در مقاله‌ای با همین موضوع قبلا اشاره کردیم. در میان سه متریال فولاد خام، فولاد نیتراید یا استیل، فولاد خام کمترین مقاومت و استیل بیشترین مقاومت را در برابر اکسیداسیون دارد. درست است که انتخاب نوع متریال ساز، بستگی به سلیقه هنرجو و نوازنده دارد ولی باید شرایط محیطی را هم در نظر داشت.
بهترین راه برای مقابله با زنگ زدگی هنگدرام
اولین و بهترین راه برای جلوگیری از زنگ زدگی هنگدرام، چرب کردن ساز با روغن‌های مخصوص است. نکته بسیار مهم این است که برای چرب کردن هنگدرام، نمی‌توان از هر روغنی استفاده کرد. معمولا هر کمپانی یا سازنده‌ای، روغن مخصوص خود را برای استفاده توصیه می‌کند. اما واقعیت این است که روغن‌های استاندارد هر کمپانی برای هر ساز قابل استفاده است. در خیلی از مواقع، شما از سازنده دور هستید و دسترسی به روغن توصیه شده او را ندارید. پس به عنوان جایگزین باید چه کرد؟!
روش درست استفاده از روغن هنگدرام
این که کی و هرچند وقت هنگدرام خود را با روغن تمیز می‌کنید، هم به سلیقه شخصی و هم به شرایط محیط زندگی بستگی دارد. به طور کلی، ساز خود را بیشتر در مواقعی که برای مدت طولانی در مجاورت هوای آزاد و مرطوب قرار گرفته یا در شرایط استفاده زیاد (نوازندگی یا تمرین) تمیز و روغن بزنید.
مرحله اول: برای پاک کردن گرد و غبار و هرگونه چربی و کثیفی، ترجیحٲ از پارچه‌های میکروفایبر استفاده کنید.
مرحله دوم: در صورت در دسترس نبودن پارچه میکروفایبر، از پارچه‌ی نرم دیگری (حوله‌های کاغذی، لباس‌های قدیمی یا کهنه) که آغشته به ایزوپروپیل الکل 70% شده است برای پاک کردن گردها و روغن‌های مانده روی هنگدرام استفاده کنید. توجه داشته باشید که هر دو طرف هنگدرام باید تمیز شود. برای جلوگیری از خط افتادن ساز، هنگام پاک کردن روی ساز را کمی الکل بزنید و خیلی سریع با حرکات دایره‌ای با پارچه‌ی میکروفایبر قبل از این که الکل از روی سطح هنگدرام تبخیر شود پاک کنید.
نکته: اگر هنگدرام شما روی سطح خود هیچگونه روغنی ندارد، قبل از زدن روغن دستورالعمل‌هایی که برای ساز شما توسط سازنده داده شده است را دنبال کنید.
مرحله سوم: برای افزایش مقاومت هنگدرام، در مقابل زنگ زدگی می‌توانید از روغن مخصوص پنرشیا و یا روغن‌های پیشنهادی سازندگان دیگر استفاده کنید. از دستمال میکروفایبر یا یک لباس کهنه و یا هر نوع پارچه‌ی نخی که قابل مصرف نباشد استفاده کنید و چندین قطره از روغن پنرشیا را روی هنگدرام بریزید و سپس سطح ساز را با آن بکشید و در صورت نیاز تکرار کنید. مطمئن شوید که تمام نقاط ساز را با یک لایه از روغن محافظ پوشانده‌اید. توجه داشته باشید که معمولا روغن، رنگ هنگدرام را مقداری تیره‌تر و صدای ساز را بازتر می‌کند. اگر در منطقه‌ای با آب و هوای مرطوب زندگی می‌کنید، می‌بایست دائما سطح هنگدرام را از نظر چرب بودن، تحت کنترل داشته باشید و در صورت نیاز، تعداد دفعات بیشتری در هفته سطح ساز را به روغن آغشته کنید تا از زنگ زدگی جلوگیری شود.
مرحله چهارم: توجه داشته باشید که روغن زیاد و بیش از حد روی ساز نباشد (فقط از نظر سرفه‌جویی و راحتی موقع نواختن و نه از نظر آسیب به ساز). برای جمع و پاک کردن روغن‌های اضافی روی ساز، می‌توانید از یک پارچه‌ی میکروفایبر تمیز دیگر و یا یک تکه پارچه‌ی نخی خشک استفاده کنید. این عمل را در صورت نیاز، برای هر دو طرف هنگدرام تکرار کنید.
نکات:
- نیازی به تمیز کردن و یا روغن کاری کردن داخل ساز هنگدرام نیست
- ساز هنگدرام را به مدت طولانی درون کیس نگهداری نکنید . به طور کل ساز خود را بیرون از کیس قرار دهید و یا زیپ کیس آن را باز بگذارید تا جریان هوا مانع از زنگ زدگی شود
- بر اساس مقدار نوازندگی و دست کشیدن روی ساز مشخص می‌شود که کی نیاز به روغن کاری مجدد خواهد بود
- همیشه سعی کنید لایه نازکی از چربی روی ساز باشد (برای هر جنس و متریالی)
- ممکن است در هر صورت، ساز از نظر ظاهری دچار تغییراتی به مرور زمان شود و این موضوع طبیعت فلز است و تا جایی که آسیب به صدا و تیون ساز نرسد مشکلی نخواهد داشت